บทความ

          90-95% ของคนที่ลดน้ำหนักลงมาได้ ทำไมน้ำหนักถึงเพิ่มกลับขึ้นไป ไม่สามารถรักษาน้ำหนักที่ลดลงมาได้ให้คงที่  มาวิเคราะห์หาสาเหตุกัน

1. ร่างกายของเราถูกสร้างมาเพื่อดำรงชีพ หาอาหาร หนีจากการถูกล่า และสืบพันธุ์

2. ร่างกายของเราถูกออกแบบให้มีระบบป้องกันตัวเองเพื่อไม่ให้เราอดอยาก และสามารถมีชีวิตรอด จากหนังสือ Fat Loss Forever ผู้เขียนได้กล่าวถึง Body Fat Set Point ซึ่งหมายถึงจุดที่ในภาวะปกติร่างกายจะพยายามรักษาปริมาณไขมันที่มีไว้ไม่ให้มากหรือน้อยจนเกินไป ด้วยเหตุผลทางธรรมชาติ เช่น ถ้ามีไขมันเยอะการเคลื่อนไหวก็จะแย่ลง ซึ่งอาจทำให้ถูกล่าได้ง่าย หรือถ้ามีไขมันน้อยร่างกายไม่เกิดความสมดุลในการป้องกันการอดอยาก เป็นต้น

3. สิ่งที่อาจจะเกิดขึ้นหลังจากที่เราอดอาหาร หรือจำกัดการกินอย่างเคร่งครัด ด้วยระยะเวลานาน ๆ มีดังต่อไปนี้

          - ระบบเผาผลาญของร่างกายจะลดลง จากการสูญเสียมวลกล้ามเนื้อ เสีย Lean Body Mass รวมถึงการทำงานของฮอร์โมนต่าง ๆ ของร่างกายก็จะลดลง ส่งผลให้อวัยวะภายในร่างกายทำงานน้อยลงตามไปด้วย จากการได้รับสารอาหารที่ไม่เพียงพอ และเมื่อเรามีกิจกรรมต่าง ๆ ระหว่างวันที่น้อยอยู่แล้ว ประกอบกับพลังงานจากการเผาผลาญและพลังงานจากการทำงานของอวัยวะภายในที่ลดลง ส่งผลให้ระบบเผาผลาญของร่างกายโดยรวมยิ่งลดต่ำลงกว่าเดิม

           - มีความเครียดเพิ่มมากขึ้น คอติซอล (Cortisol) เพิ่มขึ้น กลูโคคอติคอยด์ (glucocorticoid) เพิ่มขึ้น เกิดการสลายไขมัน ไกลโคเจน และอามิโนมาเป็นพลังงาน ทำให้น้ำตาลและไขมันในเลือดสูงขึ้น เพื่อเตรียมความพร้อมให้กล้ามเนื้อและสมองได้ใช้ในภาวะฉุกเฉิน ฉะนั้นเวลาที่เราเครียดมาก ๆ จะทำให้มีพฤติกรรมบางอย่างที่เปลี่ยนไป เช่น อยากอาหารเพิ่มขึ้น หรือหิวบ่อยขึ้น รวมถึงฮอร์โมนเกรลิน (Ghrelin) เพิ่มขึ้น ทำให้เรากินมากขึ้นและควบคุมปริมาณการกินไม่ได้ จากการที่ฮอร์โมนเลปติน (leptin) ซึ่งเป็นฮอร์โมนควบคุมความอิ่มทำงานลดลง เป็นต้น

           - เมื่อระบบเผาผลาญลดลงและมีความเครียดเพิ่มมากขึ้น อาจทำให้เราเกิดอาการ “ตบะแตก” ยิ่งเราอดอาหาร ยิ่งอ้วน ยิ่งควบคุมการกินไม่ได้ ยิ่งกินมากขึ้น วนเป็นวงจร ทำให้เราอ้วนขึ้น และอาจอ้วนขึ้นกว่าเดิม จากหนังสือ Fat Loss Forever ผู้เขียนได้กล่าวว่า “ถ้าเราเริ่มกินหลังจากที่เราอดอาหารมาระยะเวลาหนึ่ง จะทำให้ Fat Cell เพิ่มจำนวนขึ้นได้ง่าย ทำเรามีพื้นที่เก็บไขมันเพิ่มขึ้น เป็นสาเหตุให้อ้วนขึ้นกว่าเดิม และ Body Fat Set Point ของเราก็จะขยับสูงขึ้น

4. สุดท้ายหลังจากที่เราอ้วนขึ้นกว่าเดิมแล้ว การที่เราพยายามจะลดไขมันครั้งต่อไปอาจทำได้ยากขึ้นกว่าเดิม เนื่องจากระบบเผาผลาญเราลดลงกว่าครั้งแรก และความกังวลจากประสบการณ์ในครั้งก่อน ประกอบกับ Fat Cell ที่เพิ่มขึ้น มีพื้นที่เก็บไขมันที่เพิ่มขึ้น เพราะฉะนั้นถ้าเราลดน้ำหนักผิดวิธีมากเท่าไหร่ ทำผิดวิธีบ่อยแค่ไหน เราก็จะลดไขมันในครั้งต่อ ๆ ไปยากขึ้นอีกเท่าตัว

--------------------------------------------------

โค้ชนิว วีระเดช ผเด็จพล
MSc. Sport & Exercise Nutrition, Leeds Beckett University, UK
Certified Strength & Conditioning Specialist (NSCA)
Certified Personal Trainer (NSCA)
Co-founder of Fit-D Fitness

Reference
- หนังสือ Fat Loss Forever ของ Dr.Layne Norton and Peter Baker